Ketogeen dieettherapie is een medisch erkende interventie voor patiënten met refractaire epilepsie, specifieke epilepsiesyndromen of een aantal metabole aandoeningen.

Bij deze dieettherapie bestaat de voeding voor een groot deel uit vet, waardoor het lichaam in ketose komt. Bij ongeveer 50% van de patiënten treedt een aanvalsreductie van >50% op1,2. De ketogeen dieettherapie wordt in principe 2 jaar gevolgd; bij afbouw is de doelstelling dat de aanvalsreductie blijft bestaan. Indien dit niet het geval is of in geval van een specifieke aandoening is langduriger dieettherapie noodzakelijk.

17 mei 2021 Leestijd: 5

Bij 3 op de 10 epilepsie patiënten is sprake van refractaire epilepsie

Epilepsie wordt primair behandeld met anti-epileptica. Ondanks de verscheidenheid aan beschikbare anti-epileptica, is er een kans dat deze medicatie geen effect heeft. Indien 2 anti-epileptica onvoldoende effectief zijn, is er een bescheiden kans op succes bij volgende anti-epileptica. Dit is het geval bij ongeveer 36% van de mensen met epilepsie³. In dat geval is er sprake van refractaire epilepsie.

Ketogeen dieettherapie als medicatie onvoldoende werkt

Indien anti-epileptica onvoldoende effect hebben of niet verdragen worden, zijn andere interventies aangewezen. Dit kunnen zijn: ketogeen dieettherapie, nervus vagus stimulatie of hersenchirurgie. Ketogeen dieettherapie is een niet-invasieve interventie die is opgenomen in de NVN behandelrichtlijn voor epilepsie⁴.

Ketogeen dieettherapie: hoe werkt het

De laatste 20 jaar heeft het onderzoek naar het werkingsmechanisme van ketogeen dieettherapie een vlucht genomen^5,6. Dit werkingsmechanisme wijkt duidelijk af van dat van anti-epileptica.

Dat er een relatie is tussen cellulair metabolisme en epileptische activiteit is al langer bekend, maar de complexe manieren waarop dit gebeurt dienen verder ontrafeld te worden. Hoe een ketogeen dieettherapie dit cellulaire metabolisme verandert kan afhangen van het type epilepsie, maar ook tijdens de duur kan de dieettherapie veranderen. Aan de basis ligt de toename van ketonen in bloed en liquor, alhoewel er geen directe relatie is tussen ketonenspiegel en effectiviteit. Tegelijkertijd is er sprake van een daling van de glucosespiegel waarvan effecten op neuronale functie gezien zijn. Ook zijn onder andere effecten van ketogeen dieettherapie op adenosine en GABA waargenomen^5,6.

Een heel ander onderzoeksgebied dat in de belangstelling staat is het verband tussen darmflora en hersenfunctie. Aangepaste voeding zou de samenstelling van darmflora beïnvloeden, hetgeen vervolgens een effect zou hebben op hersenfunctie⁷.

Om het internationale onderzoek samen te vatten: dit levert steeds meer inzichten voor met name deze 4 gebieden:

Welke patiënten komen in aanmerking voor ketogeen dieettherapie?

Ten eerste is ketogeen dieettherapie aangewezen bij alle patiënten met refractaire epilepsie^1,4.

Daarnaast zijn er specifieke epilepsiesyndromen en aandoeningen waarbij effectiviteit is gezien in meer dan 70% van de patiënten. Bij sommige hiervan is de kans op medicatieresistentie extra hoog, waardoor wordt uitgeweken naar ketogeen dieettherapie voordat 2 anti-epileptica geprobeerd zijn¹.
Tot slot zijn er metabole aandoeningen waarbij het glucosetransport belemmerd is: ketogeen dieettherapie is daarbij een eerstelijns therapie⁴.

Ketogeen dieettherapie kan toegepast worden op alle leeftijden: van zuigelingen tot volwassenen. Het kan toegediend worden als orale voeding, fles- en sondevoeding, en parenteraal.

Referentie

1. Kossoff EH et al. Epilepsia Open 2018;3:175-192
2. Martin K et al. Cochrane Database Syst Rev. 2016;2:CD001903
3. Kwan P et al. Epilepsia 2010;51:1069-77
4. https://epilepsie.neurologie.nl/
5. Masino SA and Rho JM. Brain Res 2019;1703:26–30
6. Masino SA et al. Jasper's Basic Mechanisms of the Epilepsies 2012
7. Olson CA et al. Cell 2018;173:1-14
   Deze informatie is enkel bedoeld voor zorgprofessionals