Onderwerpen in dit artikel:

Inleiding

Eten en drinken is voor een gezond persoon vanzelfsprekend. Echter, voor patiënten met dysfagie kan ieder eet -en drinkmoment moeilijk zijn. Als zorgverlener wilt u patiënten met dysfagie graag verder helpen om de slikproblemen te verlichten of zelfs te verhelpen. Het verdikken van voeding door middel van een verdikkingsmiddel kan uitkomst bieden om het eten en drinken bij dysfagie patiënten veiliger te maken.

Meerdere manieren om consistentie te bepalen

Op dit moment (zie datum publicatie) worden in Nederland twee methodieken gebruikt om de consistentie van verdikte drank en voeding te kunnen bepalen. De European Safe Swallowing Dysphagia (ESSD) hanteert ook een methodiek waarin de consistentie wordt bepaald op basis van verschillende viscositeitniveau’s. Er zijn 3 stadia van dikte; siroop- , vla- en puddingdikte (stage 1, stage 2 en stage 3, respectievelijk). De stadia zijn gebaseerd op veel gebruikte omschrijvingen en viscositeitsmetingen (Germain et al., 2006). De dikte (viscositeit) van dranken kan niet worden gemeten in de kliniek, daarom beoordeelt men in de praktijk de dikte van dranken op basis van visuele descriptoren. De visuele descriptoren voor het bepalen van de dikte van zijn ontwikkeld door de British Dietetic Association (National Descriptors for Texture Modification in Adults. British Dietetic Association, 2011).

Een andere manier om de verdikkingsgraad van eten en drinken te bepalen is door gebruik te maken van de IDDSI methodiek. Zowel de hier bovengenoemde Staging methodiek als de IDDSI-methodiek zijn doseringsmethodieken voor het bepalen van verschillende consistenties van verdikte vloeistoffen en gepureerde gerechten. Nutilis kan worden gebruikt in combinatie met beide methodes. Op deze landingspagina vindt u alle informatie die nodig is om Nutilis te gebruiken in combinatie met de IDDSI-methodiek.

Waar staat IDDSI voor?

IDDSI staat voor het ‘Internationaal Dysfagie Dieet Standaardisatie Initiatief’. Dit is een commissie bestaande uit vrijwilligers, werkzaam als professional in verschillende domeinen. De organisatie werd in 2013 opgericht met het doel om een nieuwe, gestandaardiseerde terminologie en definities te ontwikkelen voor verdikte voeding en vloeistoffen voor patiënten met dysfagie. In 2015 heeft dit initiatief geresulteerd in het ‘IDDSI-raamwerk’ om dysfagie gerelateerde consistenties van gepureerde voeding en dranken te kunnen bepalen.

Hoe ziet het IDDSI-raamwerk eruit?

Het IDDSI-raamwerk bestaat uit een continuüm van 8 niveaus (0-7) om de dikte van vloeistoffen en (gepureerde) voeding te kunnen bepalen. Met niveaus 0 t/m 4 kan de dikte van vloeistoffen worden bepaald, vanaf niveaus 3-7 kan de dikte van voedingsmiddelen worden gemeten. Deze verschillende niveaus kunnen worden herkend aan de hand van cijfers, labels en kleurcodes (zie figuur 1).

Figuur 1

Figuur 1

Credits : www.IDDSI.org

Hoe kan ik de dikte van vloeistoffen bepalen met behulp van IDDSI?

Voor het evalueren van de dikte van vloeistoffen maakt IDDSI gebruik van een zogenaamde zwaartekrachttest. Hierin kunt u de snelheid meten waarmee de verdikte vloeistof door een 10 ml spuitje stroomt in een tijdsbestek van 10 seconden. Aan de hand van figuur 2 kunt u het IDDSI-level bepalen.

Voor het uitvoeren van de test, heeft u de volgende materialen nodig:

  1. Twee 10 ml spuiten met ISO 7886-1 certificering. Zie disclaimer 1 voor meer uitleg over deze specifieke spuiten
  2. Een stopwatch of horloge met secondewijzer
  3. De te testen vloeistof

Vervolgens kunt u de test uitvoeren door onderstaande stappen uit te voeren:

  1. Verwijder de zuiger / optrekker van een van de twee spuiten
  2. Trek de vloeistof op met behulp van de andere spuit
  3. Houd met uw pink de onderkant dicht van de spuit zonder zuiger, vervolgens vult u deze spuit waarin de vloeistof zit
  4. Laat uw vinger van de gevulde spuit los en zet de stopwatch aan
  5. Wacht 10 seconden. Bekijk hoeveel ml er nog in de spuit zit na 10 seconden en gebruik deze waarde met de legenda. Zie disclaimers voor meer uitleg over deze specifieke spuiten

Voor dranken die nauwelijks door een 10 ml spuit lopen (ook wel geclassificeerd als level 4), wordt de vorkdruppeltest of de lepelkantel test aanbevolen. Meer informatie over deze testen kunt u vinden onder ‘4. Hoe kan ik de dikte van vloeibare voeding en gepureerde gerechten bepalen met behulp van IDDSI?’.

Figuur 2

Na het uitvoeren van de zwaartekrachttest kunnen de IDDSI waarden van verdikte vloeistoffen en dranken worden bepaald aan de hand van de vloeistoffen die zijn achtergebleven (residu) in de spuit.

Level 0: Een residu van minder dan 1 ml
Level 1: Het residu in de spuit bevat een volume tussen 4 ml en 1 ml
Level 2: Het residu in de spuit bevat een volume tussen 8 ml en 4 ml
Level 3: Het residu in de spuit bevat een volume tussen 8 ml en 10 ml
Level 4: De vloeistof is extreem dik en is na het uitvoeren van de test niet of nauwelijks door de spuit gelopen. Het residu in de spuit bevat een volume rond de 10 ml. Om te bepalen of de vloeistof level 3 of 4 is, voer de ‘vorkdruppeltest’ en de ‘lepel-kanteltest’ uit (zie ‘4. Hoe kan ik de dikte van vloeibare voeding en gepureerde gerechten bepalen met behulp van IDDSI?’).

Hoe kan ik de dikte van vloeibare voeding of (gepureerde) gerechten bepalen met behulp van IDDSI?

Om de dikte te bepalen van dikke dranken (level 4) en vloeibare of gepureerde voeding (levels 3 & 4) kan er gebruik worden gemaakt van de zogenaamde ‘vorkdruppeltest’ of ‘lepel-kanteltest’. Een aantal landen (namelijk Australië, Ierland, Nieuw-Zeeland en Groot-Brittannië) hebben deze testen momenteel opgenomen in hun nationale dieetstandaarden voor het bepalen van consistenties voor dysfagie (Cichero et al, 2017).

Hieronder worden alle testen in meer detail besproken.

Vorkdruppeltest
Met de vorkdruppeltest kan de dikte van dikke dranken of voeding worden bepaald door te kijken of de testsubstantie tussen de tanden van de vork kan ‘druppen’ of lekken. De manier van druppen wordt vervolgens vergeleken met het IDDSI-raamwerk. Er is sprake van level 3 wanneer de substantie langzaam tussen de vorktanden drupt of lekt (zie figuur 3). Er is sprake van level 4 wanneer de substantie niet tussen de vorktanden drupt of lekt (zie figuur 4).

Voor het uitvoeren van de test, heeft u de volgende materialen nodig:

  1. Vork met kop van 1.5 cm en 4 mm tussen de vorktanden (vorken met andere afmetingen kunnen leiden tot verschillende IDDSI-levels. Zie disclaimer 2 voor meer informatie over deze specifieke vorken
  2. Testsubstantie; vloeistof of (gepureerde) voeding 

Vervolgens kunt u de test uitvoeren door onderstaande stappen uit te voeren:

  1. Gebruik de spuit om de vloeistof of voeding mee op te trekken
  2. Spuit de substantie op de vork totdat de vork helemaal is bedekt
  3. Bekijk of de substantie tussen de vorktanden doorlekt.

Figuur 3

Level 3 (vloeibaar, redelijk dik) Druppelt langzaam door de spaken van de vork heen

Figuur 4

Level 4 (gepureerd, extreem dik) Een kleine hoeveelheid mag langzaam door de spaken druppelen terwijl een aanzienlijke hoeveelheid van de leoistof op de vork blijft zitten

Lepel-kanteltest
De lepel-kanteltest wordt gebruikt om de plakkerigheid van voeding te beoordelen (ook wel adhesie genoemd), alsmede de mate waarin de massa aan elkaar blijft zitten (ook wel cohesie genoemd).
De lepel-kanteltest wordt hoofdzakelijk gebruikt om dikte te bepalen van voeding in levels 4 en 5. Zie figuur 5 als voorbeeld voor de uitvoering van deze test.

Voor het uitvoeren van de test, heeft u de volgende materialen nodig:

  1. Een lepel
  2. Testsubstantie; vloeistof of (gepureerde) voeding

Vervolgens kunt u de test uitvoeren door onderstaande stappen uit te voeren:

  1. Schep met een lepel de voeding op de lepel
  2. Kantel vervolgens de lepel 90 graden
  3. Beoordeel of de voeding van de lepel afglijdt en hoe deze op het bord terecht komt.

De voeding moet voor level 4 en 5 aan alle van onderstaande eigenschappen voldoen na het beoordelen van de substantie:

  • Gebonden genoeg zijn om zijn vorm te behouden op de lepel
  • Moet volledig afglijden van de lepel op het moment dat de lepel gekanteld wordt. Het eten mag niet plakkerig zijn
  • Een volle lepel met eten mag enigszins, lichtelijk uitzakken/spreiden wanneer het op het bord is gevallen.
  • Specifiek voor level 4: De voeding moet glad zijn en mag geen stukjes bevatten
  • Specifiek voor level 5: De voeding bevat stukjes die niet groter zijn dan 4 mm (volwassenen) of 2 mm (voor kinderen). Let op; gebruik hierbij altijd een lepel met specifieke afmeting. Zie disclaimer 2 voor een omschrijving van deze lepel.

Informatie over level 6 wordt beschreven onder ‘de vorkdruktest’.

Figuur 5

Vorkdruktest (level 6)
Om consistentie van voeding met level 6 te bepalen wordt een vorkdruktest geadviseerd. De test vraagt de uitvoerder om een stuk voeding met de vork plat te drukken met behulp van de duim met een druk waarbij de rand van de nagel wit wordt (zie figuur 6). Deze druk staat ongeveer gelijk aan de druk die de tong kan geven bij het kauwen van eten (Steele et al., 2014). Let op; verschillende plaatsing van de vinger op de vork kan leiden tot verschillende resultaten.

Voor het uitvoeren van de test, heeft u de volgende materialen nodig:

  1. Vork met 4 mm breedte tussen de vorktanden, 15 mm breed. Zie disclaimer 3 voor een extra toelichting voor de druktest
  2. Testsubstantie

Vervolgens kunt u de test uitvoeren door onderstaande stappen uit te voeren:

  1. Neem een stukje voeding (voor level 6 mag voeding voor volwassen maximaal 1,5 cm breed zijn en voor kinderen maximaal 8 mm).
  2. Voeg 1 ml water toe en wacht een minuut
  3. Druk de voeding plat met de vork
  4. Bekijk het gedrag van de voeding. De voeding moet zacht zijn zodat het door de tanden heen gedrukt kan worden en mag niet terugkeren naar zijn oude vorm

Figuur 6

Hoe kan ik Nutilis producten gebruiken in combinatie met IDDSI?

Onderstaande tabel (tabel 1) bevat een overzicht van IDDSI-levels die kunnen worden bereikt bij gebruik van onze dysfagie producten Nutilis. Klik hier voor IDDSI-levels met andere Nutricia producten. Op deze pagina kunt u doseeradviezen voor siroop-, vla- en puddingdikte (Staging) vinden.

Tabel 1

* Dosering met 3 g Nutilis Clear resulteert in een consistentie op het afkappunt van IDDSI-level 2 en level 3
** Om IDDSI-level 2 te bereiken met sinaasappelsap; hanteer 1 maatschepje (level 3) en voeg extra sap toe tot level 2 bereikt is.

Disclaimers

DISCLAIMER 1: Verschillen in spuit leiden tot verschillende IDDSI-waarden

IDDSI was bij de ontwikkeling van de methodiek in de veronderstelling dat alle 10 ml spuiten wereldwijd met de ISO 7886-1 certificering identiek waren. Echter, blijkt dat deze certificering enkel voor de punt van de spuit geldt en niet voor het overige deel (tube) van de spuit waarin de vloeistof wordt geplaatst. Per fabrikant kan de lengte van de tube van de spuit variëren en daarmee de inhoud van de spuit verschillen.

In alle tests van IDDSI is een 10 ml spuit gebruikt. IDDSI is zich ervan bewust dat sommige spuiten 10 ml tonen, maar in werkelijkheid 12 ml kunnen bevatten. Ook deze spuiten geven mogelijk andere testresultaten en daarmee ook andere IDDSI-levels. Zie onderstaand citaat.

Quote from IDDSI: “(…)It has come to our attention that some manufacturers are producing syringes which are labelled as 10ml but which have different dimensions to the IDDSI standard 10ml syringe. Consequently, they will result in different test results.

Op onderstaande afbeelding staat een 10 ml ‘slip tip hypodermic’ spuit weergegeven (figuur 7).

Figuur 7

DISCLAIMER 2: Specifieke maat vork nodig voor alle testen

Voor zowel de vorkdruppeltest als de vorkdruktest is een vork nodig met de exacte afmetingen van 1,5 cm breed (15 mm) met een tandafstand van 4 mm. Let op dat de vorken die u gebruikt om de IDDSI-levels vast te stellen in uw hele organisatie overeenkomen met deze omschrijving.

DISCLAIMER 3: Let op; verschil in plaatsing van de duim op de vork kan verschillende resultaten geven

Let op dat u druk geeft op de hals van de vork en herhaal deze test voor de zekerheid met een ander stuk voedsel van dezelfde substantie. De druk test werkt als een hefboom waardoor verschil in plaatsing van de vinger kan leiden tot een verschil in druk op de te testen substantie.

DISCLAIMER 4: Alleen de producten van Nutilis bevatten gepatenteerde amylase resistente eigenschappen voor veilig slikken.

We adviseren het gebruik van deze producten voor uw dysfagie patiënt om zo veilig mogelijk te slikken in de verschillende fasen van dysfagie.

Belangrijke documenten